Rękojmia i gwarancja przy umowie sprzedaży – podstawowe zasady

Większość osób, korzystając w przypadku wad rzeczy sprzedanej z możliwości odwołanie się do sprzedawcy i zgłoszeniu wady myli gwarancję z rękojmią. Wbrew temu, co myśli większość osób, tak naprawdę korzystają nie z gwarancji, a z rękojmi przy sprzedaży. Dlatego w tym artykule przybliżymy się bliżej instytucji rękojmi.

Rękojmia to nic innego jak szczególny rodzaj odpowiedzialności sprzedającego za wady rzeczy sprzedanej. Polega ona na tym, że sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną.

Wada fizyczna

Wada fizyczna polega – najogólniej mówiąc – na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. Przy czym Kodeks Cywilny podaje przykłady, kiedy taka niezgodność zachodzi:

• gdy rzecz nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia – czyli np. mieszkanie powinno mieć zwykle proste ściany, ale takich nie ma, zamiast tego pojawiają się odchylenia,
• gdy rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór – w umowie sprzedający wskazał, że silnik samochodu będzie miał moc 150 KM. Tymczasem okazuje się, że moc silnika wynosi tylko 130 KM.
• gdy rzecz nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia – np. samochód służący do przewozu specyficznych towarów – okazuje się, że nie można takich towarów przewozić pojazdem.
• gdy rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym – jako przykład można podać tu komputer sprzedany bez obudowy, która jest zwykle niezbędnym elementem komputera osobistego.

Warto zaznaczyć, że jeżeli kupującym jest konsument, na równi z zapewnieniem sprzedawcy traktuje się publiczne zapewnienia producenta lub jego przedstawiciela albo osoby, która wprowadza rzecz do obrotu w zakresie swojej działalności gospodarczej, oraz osoby, która przez umieszczenie na rzeczy sprzedanej swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego przedstawia się jako producent. Dzięki temu konsument jest dodatkowo chroniony. Często bowiem zdarza się, że w materiałach sprzedającego zachwala się rzecz jako posiadającą pewne właściwości, podczas gdy w praktyce okazuje się, że rzecz posiada zupełnie inne właściwości.

Korzyści z rękojmi

W szczególności dla konsumenta dochodzenie swoich praw z rękojmi wiąże się z wieloma ułatwieniami. Jako przykład można wskazać domniemanie że jeżeli wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. Gdyby nie ten zapis, w praktyce udowodnienie, że wada powstała z winy sprzedawcy w wielu przypadkach byłoby utrudnione. Tymczasem, dzięki temu domniemaniu, to sprzedawca będzie musiał udowodnić, że tak naprawdę wada nie powstała z jego winy.

Warto przy tym dodać, że sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy. Oczywiście to sprzedawca będzie musiał udowodnić, że wada była w tym momencie znana kupującemu.

Jakie są uprawnienia kupującego

Po pierwsze, w przypadku stwierdzenia wady, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady. W sytuacji obniżenia ceny obniżona cena powinna pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady. Jeśli chodzi o odstąpienie od umowy, kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna.

Po drugie, jeżeli kupującym jest konsument, może zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość rzeczy wolnej od wad, rodzaj i znaczenie stwierdzonej wady, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie narażałby kupującego inny sposób zaspokojenia.

W końcu też, jeśli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo usunięcia wady. Przy czym przepisy mówią, że sprzedawca jest obowiązany wymienić rzecz wadliwą na wolną od wad lub usunąć wadę w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności dla kupującego.

Sprzedawca może odmówić zadośćuczynienia żądaniu kupującego, jeżeli doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo w porównaniu z drugim możliwym sposobem doprowadzenia do zgodności z umową wymagałoby nadmiernych kosztów. Jeżeli kupującym jest przedsiębiorca, sprzedawca może odmówić wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady także wtedy, gdy koszty zadośćuczynienia temu obowiązkowi przewyższają cenę rzeczy sprzedanej.

Wybór uprawnień będzie najczęściej zależał od rodzaju sprzedanej rzeczy oraz od rodzaju wady i szeregu innych okoliczności danego przypadku.